به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی «رهیاب»؛ نهج‌البلاغه حکمت هجدهم امام علی (علیه‌السلام) قَالَ: فِي الَّذِينَ اعْتَزَلُوا الْقِتَالَ مَعَهُ: خَذَلُوا الْحَقَّ، وَ لَمْ يَنْصُرُوا الْبَاطِلَ.

امام علی (عليه‌السلام) فرمودند: درباره كسانى كه از پيكار در كنار او، كناره گرفته بودند، چنين فرمود «حق را واگذاشتند و باطل را يارى نكردند».

بى‌طرف‌هاى منفى:

همان‌گونه که در سند این حکمت آمد، این سخن حکیمانه امام مربوط به بعضی افراد سرشناس از مسلمانان مانند «سعد بن ابی‌وقاص» و «عبدالله بن عمر» است که در جنگ جمل و صفین با امام همراهی نکردند و به دشمنان او نیز نپیوستند، بلکه بی‌طرف ماندند و به عذرهای واهی متوسل شدند. امام درباره آنها می‌فرماید: «حق را تنها گذشتند و باطل را یاری نکردند»؛خَذَلُوا الْحَقَّ، وَلَمْ یَنْصُرُوا الْبَاطِلَ».

اشاره به این که گرچه آنها به یاری باطل نشتافتند و در صف مقابل ما قرار نگرفتند؛ ولی چون به یاری حق برنخاستند و به پیام قرآن که می‌گوید: «فَقاتِلُوا الَّتی تَبْغی حَتّی تَفیءَ إِلی أَمْرِ اللّه»؛ به آن گروه ظالمی که بر ضد پیروان حق «و امام مسلمین» برخاسته بجنگید تا به فرمان گردن نهند (۱) عمل نکردند درخور هر گونه سرزنش و ملامت‌اند.

در این که آیا این گروه با علی (علیه‌السلام) بیعت کرده بودند؛ ولی در مسئله مبارزه با اصحاب جمل و جنایت‌کاران شام کوتاه آمده بودند یا از ابتدا زیر بار بیعت نرفته بودند، در میان مورخان اختلاف‌نظر است. در بعضی از نقل‌ها آمده که اینها بیعت را پذیرفتند؛ ولی به فرمان امام در مبارزه با اهل باطل عمل نکردند و مطابق برخی دیگر از نقل‌ها از ابتدا زیر بار بیعت با آن حضرت نرفتند و جزء اقلیت ناچیزی بودند که بر خلاف جمهور مسلمین از بیعت با امام سر باز زدند.

مرحوم علامه شوشتری معتقد است که اکثر روایات حاکی از آن است که این گروه بیعت نکردند. (۲)

در اینجا این سؤال پیش می‌آید که اگر آنها بیعت نکردند چگونه امام انتظار داشت که به لشکر او بپیوندند و با باطل مبارزه کنند.

پاسخ این سؤال روشن است، زیرا اوّلاً جمهور مسلمانان و اکثریت قاطع مهاجران و انصار بیعت کرده بودند و این حجت برای همه مردم بود و ترک بیعت گناه بزرگی بود که از آنها سر زد. ثانیاً به فرض که آنها بیعت نکرده باشند؛ ولی وظایف یک مسلمان را باید انجام دهند و به آیات قرآن باید عمل کنند؛ یعنی همان‌گونه که نماز و روزه و حج را باید انجام دهند، به آیه شریفه «فَقاتِلُوا الَّتِی تَبْغی حَتّی تَفِیءَ إِلی أَمْرِ اللّه» نیز باید گردن نهند. این یک وظیفه اسلامی است که به بیعت ربطی ندارد.

به‌خصوص این که در حدیثی نیز از پیغمبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) نقل شده است که فرمود: «السّاکِتُ عَنِ الْحَقِّ شَیْطانٌ أَخْرَسٌ؛ کسی که نسبت به حق بی‌طرف و بی‌تفاوت بماند و سکوت اختیار کند شیطان گنگی است». (۳) به‌ویژه این که کناره‌گیری این گونه افراد که به‌عنوان شخصیت‌های معروف جامعه اسلامی شناخته می‌شدند ضربات شدیدتری بر پیکر حق وارد می‌کرد.

قابل‌توجه این که ابن عبدالبر در کتاب استیعاب در شرح حالات «عبدالله بن عمر» می‌نویسد که به هنگام وفات می‌گفت: هیچ‌چیزی ناراحت‌کننده‌ای در دلم از امر دنیا نیست جز این که من با آن گروه ستمگر همراه علی بن ابی‌طالب پیکار نکردم» (۴) و (۵)

 (۱). حجرات، آیه ۹.

 (۲). شرح نهج‌البلاغه مرحوم تستری، ج ۹، ص ۵۷۷.

 (۳). شرح نهج‌البلاغه مغنیه، ج ۴، ص ۲۲۷.

 (۴). مصادر نهج‌البلاغه، ج ۴، ص ۱۷.

 (۵). سند گفتار حکیمانه: مرحوم شیخ طوسی «متوفای 460».

انتهای خبر/