بهمن شهریاری دبیر امربه معروف استان خوزستان در گفتگو با خبرنگار رهیاب، اظهار کرد: کاپیتولاسیون در روابط بین‌الملل شامل معاهداتی می‌شود که به موجب آن کشوری بیگانه در مملکتی دیگر برای اتباع خود از بعضی حقوق و امتیازات که مهم‌ترین آن حق قضاوت کنسولی و اجرای مجازات است، برخوردار می‌شود؛ به طوری که اتباع آن از پاره‌ای مزایای اختصاصی بهره‌مند می‌شوند.

وی با بیان اینکه کاپیتولاسیون، در ظاهر مقرر داشتن یک حق برای بیگانگان محسوب می شود، اما در باطن نوعی استعمار است، افزود: در واقع حقیقت این است که کاپیتولاسیون اصل حاکمیت و استقلال کشور را متزلزل و به قوانین خارجی اعتبار برون مرزی می‌بخشد و اتباع کشور را از حمایت کامل قضایی محروم می‌کند و با دادن این امتیاز حق مشروع آنان را به بیگانگان می‌داد. بنابراین بیشتر کشورها درصدد لغو این قرارداد برآمدند.

دبیر امربه معروف استان خوزستان گفت: بعد از کودتای ۲۸مرداد ۱۳۳۲، دوران تازه‌ای در روابط خارجی ایران شروع شد. یکی از پیامدهای مهم کودتا در ایران، سلطه و نفوذ آمریکا بود، محمدرضا پهلوی پس از کودتای ۱۳۳۲ سرکوب نیروهای مخالف، سیاست موازنه مثبت را در پیش گرفت که به معنای تعهد و اتحاد با ایالات متحده بود. بنابراین شاه با کمک آمریکا توانسته بود دوباره به قدرت دست یابد. شاه با حمایت آمریکا، ۲۵ سال دیگر حکومت کرد؛ لذا طبیعی بود که مجری سیاست‌های آمریکا گردد.

کارشناس سیاسی‌خوزستان ادامه داد: از سویی، کودتای عبدالکریم قاسم در عراق نیز بر روند مناسبات خارجی ایران و موافقت‌نامه دفاعی ایران و آمریکا تأثیر بسیار داشت. ازغندی می‌نویسد: «مهم‌ترین نتیجه کودتای نظامی عبدالکریم قاسم بر روند سیاست خارجی ایران، رابطه و نزدیکی هرچه بیشتر دولت ایران به دولت آمریکا بود که بعدها با امضای قرارداد دو جانبه دفاعی با آمریکا، نمود عملی پیدا کرد.
 
شهریاری بیان کرد: مستشاران نظامی آمریکا در گسترش منافع این کشور در ایران نقش عمده داشتند؛ چنان‌ که در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ هم بارز است. در قرارداد دو جانبه دفاعی ایران و آمریکا، آمریکا پشتیبانی نظامی از ایران را تضمین نمود و مقرر شد که در صورت تجاوز به ایران، آمریکا متعهد به انجام هرگونه عملیات لازم بشود تا اندازه‌ای که صلح را برقرار و نیاز دولت ایران را برآورده سازد. 

وی ادامه داد: سفرای آمریکا در ملاقات‌هایی که با محمدرضا پهلوی داشتند، اعلام کردند اگر خواستار اصلاحات اساسی در ایران است، باید شرایط فعالیت بیشتر را برای مستشاران آمریکایی در ایران فراهم کند. محمدرضا پهلوی در روابط خود با آمریکا پیوسته درصدد تحکیم موقعیت و حفظ قدرت خود بود. وی برای تبدیل ایران به یک کشور پیشرفته صنعتی مبتنی بر نظام سرمایه‌داری و اصلاحاتی در حوزه‌های اقتصادی ـ اجتماعی، باید از هدایت و راهنمایی آمریکا بهره می‌برد. شاه همکاری با آمریکا را باعث توسعه ایران می‌دانست. البته آمریکا از همکاری اقتصادی با ایران حفظ و افزایش نفوذ خود در ساختار سیاسی را دنبال می‌کرد.
 
دبیر امر به معروف استان خوزستان اضافه کرد: از این زمان، دیگر آمریکا نقش تعیین‌کننده در سیاست خارجی ایران داشت و محمدرضا پهلوی که موقعیت چندان باثباتی در رأس حکومت نداشت، در موقعیتی نبود که بتواند مخالفت کند و اساسا از استقلال عمل لازم برخوردار باشد. در کل، مستشاران آمریکایی در ایران مجری وابستگی هرچه بیشتر ایران به آمریکا بودند.

پایان پیام/